Niedrożność jelit jest stanem, w którym dochodzi do zatrzymania fizjologicznego pasażu treści jelitowej. Niedrożność jelit może doprowadzić do powstania tzw. ostrego brzucha, który jest stanem zagrażającym życiu i wymaga interwencji chirurgicznej.
Czy niedrożność jelit jest zawsze taka sama?
Nie. Niedrożność jelit może być wywołana rożnymi przyczynami, może też dotyczyć różnych części i poziomów jelita oraz może być różnie nasilona. Dlatego też można podzielić ją ze względu na przyczynę, ze względu na wysokość i ze względu na stopień.
Jak wygląda podział niedrożności jelit?
- Ze względu na przyczynę niedrożność jelit dzieli się na mechaniczną (niedrożność z zatkania i z zadzierzgnięcia) oraz na niedrożność porażenną.
- Ze względu na wysokość niedrożność można podzielić na wysoką (dotyczy dwunastnicy i jelita czczego) oraz na niską (dotyczy jelita krętego i grubego).
- Ze względu na stopień niedrożność można podzielić na pełną i niepełną.
Jakie są przyczyny niedrożności porażennej jelit?
Najczęstsze przyczyny niedrożności porażennej są następujące:
- Zapalenie otrzewnej
Jest to stan ostrego bólu brzucha, do którego mogą doprowadzić rożne czynniki. Zapalenie otrzewnej może być więc wywołane zapaleniem wyrostka robaczkowego, zapaleniem przydatków u kobiet, perforacją, czyli pęknięciem wrzodu trawiennego, niektórymi chorobami dróg żółciowych i trzustki oraz perforacjami przewodu pokarmowego z powodu urazu czy choroby zapalnej.
- Kolka nerkowa towarzysząca kamicy lub zakażeniu układu moczowego
- Zaburzenia metaboliczne (kwasica ketonowa w przebiegu cukrzycy lub zatruciu etanolem, hipokaliemia, hiperkaliemia, mocznica)
- Krwiak pozaotrzewnowy lub krwiak wewnątrz otrzewnej (pęknięcie śledziony, pęknięty tętniak aorty, złamanie kręgosłupa)
- Niedokrwienie jelita
Może być ono ostre, powstałe na skutek zatoru lub zakrzepicy, np. na blaszce miażdżycowej. Może być też przewlekłe, np. na skutek zaostrzenia miażdżycy tętnic jamy brzusznej.
- Choroby narządów klatki piersiowej, np. zawał serca, zapalenie dolnego płata płuca
- Leki, głownie opioidy oraz leki przeciwcholinergiczne
Jak wyglądają objawy niedrożności porażennej jelit?
Przede wszystkim pojawia się charakterystyczna triada objawów: ból w jamie brzusznej, nudności i wymioty oraz zatrzymanie gazów i stolca. Ból w tej sytuacji jest silny i stały, a jego lokalizacja może odpowiadać umiejscowieniu przyczyny. W badaniu przedmiotowym lekarz nie jest w stanie usłyszeć perystaltyki jelit (tzw. cisza w jamie brzusznej). W czasie badania palpacyjnego (obmacywanie brzucha) stwierdzę się obronę mięśniowa (wzmożone napięcie mięśni brzucha nasilające się przy niewielkim ucisku), ponadto przy próbie kaszlu nasila się ból, często rośnie temperatura ciała oraz można zaobserwować dodatni objaw Blumberga (silny, gwałtowny ból wyzwalany przez zwolnienie ucisku ręką powłok brzucha).
Jak rozpoznaje się niedrożność porażenną jelit?
Dla rozpoznania najważniejsze jest jak najszybsze stwierdzenie przyczyny zapalenia otrzewnej. Dzięki temu można szybko podjąć właściwą interwencję chirurgiczną. Jeśli chodzi o badania dodatkowe, to wykonuje się morfologię krwi, gdzie stwierdza się podwyższony poziom leukocytów (białych krwinek) i odsetek neutrofilii. Ponadto, należy ocenić równowagę kwasowo- zasadową organizmu, poziomy jonów oraz glikemii. Wykonuje się też badanie usg jamy brzusznej oraz zdjęcie rtg jamy brzusznej w pozycji stojącej lub w pozycji leżącej na boku.
Jak wygląda leczenie niedrożności porażennej jelit?
W przypadku niedrożności powstałej na tle zaburzeń metabolicznych, stosuje się postępowanie zachowawcze. W przypadku kolki żółciowej czy nerkowej zwykle może wystarczyć jedynie leczenie przeciwbólowe. W pozostałych przypadkach niestety konieczne jest leczenie chirurgiczne.
Jakie są przyczyny niedrożności mechanicznej jelit?
W przypadku niedrożności mechanicznej jelit można wyróżnić niedrożność mechaniczną powstałą na drodze zatkania lub zadzierzgnięcia.
Niedrożność z zadzierzgnięcia najczęściej powstaje na skutek zrostów w jamie brzusznej, zrosty powstają natomiast po operacjach, jednak mogą być też wynikiem wcześniej przebytego zapalenia otrzewnej czy też urazów jamy brzusznej. Ponadto, do zadzierzgnięcia może też dojść na skutek uwięźnięcia przepukliny. Najczęściej uwięźnięciu ulega przepuklina pachwinowa, rzadziej udowa, pępkowa czy też przepuklina powstająca w bliźnie. Kolejną przyczyną niedrożności z zadzierzgnięcia jest wgłobienie jelita oraz skręt jelita, który bardzo często dotyczy esicy i jest charakterystyczny dla starszych osób, mających problem z zaparciami i zażywającymi środki przeczyszczające.
Niedrożność mechaniczna z zatkania powstaje często z powodu nowotworu jelita grubego czy też z powodu guzów sąsiednich narządów, które mogą bezpośrednio naciekać jelito lub je uciskać i zamykać jego światło. Ponadto przyczyną niedrożności z zatkania może być zapalenie uchyłków jelita, kamień żółciowy u osób cierpiących z powodu kamicy pęcherzyka żółciowego czy kamień kałowy u osób cierpiących z powodu zaparć. Do niedrożności z zatkania przyczyniają się też ciała obce, w tym pasożyty oraz choroby zapalne jelit (choroba Leśniowskiego-Crohna, w przebiegu której częste są zrosty i zwężenia w jelitach). Ponadto do niedrożności mechanicznej z zatkania może dojść na skutek powstania krwiaka śródściennego czy na skutek obecności wad wrodzonych, jak atrezja dwunastnicy.
Jakie są objawy typowe dla niedrożności mechanicznej jelit?
Podobnie jak w przypadku niedrożności porażennej, charakterystyczna jest triada objawów: ból w jamie brzusznej, nudności i wymioty oraz zatrzymanie gazów i stolca. Ból jednak nie jest stały, tylko nasila się i słabnie falowo, stały może stać się dopiero wraz z upływem czasu. W badaniu przedmiotowym, w początkowym okresie, lekarz słyszy wysokie tony perystaltyki jelit o podźwięku metalicznym, zwłaszcza w okresie nasilania się bólu. W późniejszej fazie choroby, na skutek zmęczenia jelit, przerwy między okresami wzmożonej perystaltyki mogą być dłuższe.
Do diagnostyki niedrożności mechanicznej jelit wykorzystuje się badanie rtg jamy brzusznej w pozycji stojącej lub leżącej na boku, tomografię komputerową, czasami badanie endoskopowe jelita grubego. W morfologii krwi stwierdza się leukozytozę z dużą ilością neutrofilii.
Jak wygląda leczenie niedrożności mechanicznej?
Niedrożność mechaniczna zazwyczaj wymaga leczenia operacyjnego, o szybkości zabiegu zawsze musi zdecydować chirurg.
Pamiętaj! Silny ból brzucha, który nie ustępuje, może nasuwać podejrzenie niedrożności jelit i zawsze wymaga osobistej konsultacji z lekarzem.
Jeżeli chcesz dowiedzieć się kiedy bóle brzucha mogą być groźne to przeczytaj https://www.doz.pl/czytelnia/a373-Kiedy_bole_brzucha_moga_byc_grozne
Autor: lek. med. Michał Posmykiewicz
